Over het hoe en waarom van inclusief taalgebruik en inclusieve behandeling in de geboortezorg
Kennis en begrip over gender, seksuele-, reproductieve- en geboortezorg is aan het veranderen. Traditioneel is deze zorg heteronormatief en cisgender*. Maar langzamerhand is in de samenleving steeds meer aandacht en ruimte voor seksuele voorkeur en genderidentiteit
Als zorgverleners stellen wij onze cliënt centraal. Toch voelt niet iedereen zich altijd gezien en gehoord. Hoe zorgen we ervoor dat de geboortezorg toegankelijk, veilig en inclusief is voor iedereen?
Het vroede geluid wil het gesprek openen over hoe vroedvrouwen en andere verloskundig zorgverleners ervoor kunnen zorgen dat de geboortezorg een plek wordt waar iedereen zich thuis, gehoord en gezien voelt, waar iedereen met respect wordt behandeld, ongeacht gender, sekse en seksuele oriëntatie, afkomst, leeftijd of handicap.
De komende tijd zal het vroede geluid regelmatig aandacht besteden aan inclusiviteit in de geboortezorg. We beginnen met het ervaringsverhaal van Ryan.
*Zie begrippenlijst onder aan
Ryan Ramharak (die/diens) is een non-binaire trans persoon. Ryan is 29 jaar oud en is voor het eerst samen met diens partner zwanger. Dat Ryan non-binair is houdt in dat Ryan geen man of vrouw is. Ryan is nu 23 weken zwanger en loopt tegen een aantal punten aan in de fertiliteits- en geboortezorg. Deze zorg is bijna exclusief gericht op cisgender vrouwen waardoor Ryan zich niet altijd gehoord en gezien voelt. Ryan schrijft hierover en legt uit wat het belang is van inclusief taalgebruik en geeft advies over hoe zorgverleners in de geboortezorg rekening kunnen houden met trans personen.
’s Ochtends kijk ik op mijn mobiel en scroll ik door de berichten op facebook en instagram. Door mijn zoekgedrag op internet hebben al m’n social media apps door dat ik zwanger ben. Ik krijg reclame te zien van glimlachende zwangere vrouwen en er komen duizenden artikelen over zwangerschapskwaaltjes van zwangere moeders voorbij. De app op m’n telefoon met informatie over mijn zwangerschap geeft een pop up dat ik vandaag 23 weken zwanger ben en dat mijn kindje zo groot is als een courgette. Bij mijn persoonlijke gegevens staat dat ik de moeder van het kindje ben. Als ik aangeef dat ik de vader ben krijg ik ineens alle informatie voor de partner van de zwangere. De optie om de zwangere ouder van mijn kind te zijn is er niet.
Ik krijgt een pop up van de ziekenhuisdossiersapp waar ik de brief zie staan die naar mijn huisarts is gestuurd naar aanleiding van mijn laatste bezoek aan de gynaecoloog. Er staat in dat je gynaecoloog de patiënte R heeft gezien. Een standaardbrief waarvan uit wordt gegaan dat ik een patiënte ben. Op de koffietafel ligt nog steeds het stapeltje informatiefolders dat ik van de gynaecoloog kreeg: ze spreken over zwangere vrouwen en moeders.
Bij het aanvragen van het kraampakket bij mijn zorgverzekeraar wordt mijn eerste aanvraag afgewezen omdat ik als man in het systeem sta. Ik krijg een mail dat alleen de zwangere moeder een pakket kan aanvragen.
Als dit je dagelijkse, wekelijkse en maandelijkse ervaringen zijn, krijg je sterk de indruk dat je als non-binaire zwangere ouder of als zwangere trans man niet bestaat. Als je dan de negatieve comments leest op social media, posts onder artikelen die gaan over trans ouders of trans personen zoals “waar gaat de wereld heen”, “Ik heb medelijden met dat kind”, “deze mensen moeten naar de psychiater”, als je dan van een collega hoort dat ze wel heel erg moet wennen dat jij zwanger bent en dat deze persoon dit in een adem linkt aan het vragen naar mijn mening over het ‘gevaar’ dat mannen zich misschien wel als trans vrouw voor gaan doen om vrouwen aan te randen, als je dan van je zus hoort dat een kennis vraagt naar hoe onze familie nou omgaat met mijn zwangerschap alsof dat iets is waar mijn familie mee om moet zien te gaan, dan krijg je het idee dat je niet alleen niet bestaat maar dat je als zwangere trans ouder ook niet gewenst bent.
Het vechten om te mogen bestaan, geaccepteerd en gerespecteerd te worden voor wie je bent in het dagelijkse leven en om net zoals velen een gezinsleven te willen, vergt genoeg energie. Hoe belangrijk is het dan dat er naast de boze buitenwereld juist een veilige binnenwereld bestaat bij de gynaecoloog, de vroedvrouw en andere geboortezorgmedewerkers. Een wereld waar je aangesproken wordt op een respectvolle manier en op een wijze die bij jou past. Een wereld waar rekening gehouden wordt met jou als persoon, net zoals dat bij iedere zwangere persoon hoort te gebeuren die door de deur van de praktijk of het ziekenhuis binnenkomt.
Maar hoe doe je dat? Hoe ga je op een respectvolle manier om met je cliënten ongeacht gender, sekse of seksuele oriëntatie?
Om vroedvrouwen en andere verloskundige zorgverleners op weg te helpen naar toegankelijke geboortezorg voor iedereen, zet ik een aantal dingen op een rij om hen te ondersteunen in het verlenen van goede zorg voor iedereen en specifiek ook voor zwangere trans ouders. In het eerste kader gaat het over taal en in het tweede kader over attitude.
Hoe geef je als verloskundige zorgverlener inclusieve zorg
- Zorg dat er op het aanmeldformulier een mogelijkheid is om aan te geven dat iemand een man/vrouw of non-binair/anders is;
- Zorg dat er op het aanmeldformulier een mogelijkheid is om naast de geregistreerde naam in de gemeentelijke basisadministratie ook ruimte is voor een roepnaam of andere wijze hoe iemand graag genoemd wil worden;
- Zorg dat er naast het registreren van de partner ruimte is om andere partners te noemen en eventuele derde of vierde ouders;
- Vraag hoe de zwangere persoon aangesproken wil worden, denk bijvoorbeeld aan voornaamwoorden zoals hij/zij/die/hen en als termen zoals moeder/vader/ouder en neem dit op in het dossier zodat collega’s dit meteen overnemen. Hou er rekening mee dat iemand die er voor jou als vrouw uit ziet of die als vrouw geregistreerd staat geen vrouw hoeft te zijn. Hetzelfde geldt voor iemand die er voor jou als man uitziet;
- Vraag hoe de zwangere persoon uit de wachtkamer wil worden opgeroepen. Misschien als meneer, mevrouw of zoals bij mij met mijn voor- en achternaam of alleen met de achternaam;
- Pas standaardbrieven zoals de ontslagbrief aan de huisarts of een overdrachtsformulier of -brief aan andere zorgverleners aan met de juiste voornaamwoorden en termen als moeder/vader/ouder, meneer/mevrouw of alleen de naam en de juiste vorm van patiënt of de cliënt;
- Zorg voor informatiefolders met neutraal taalgebruik die je aan zwangere personen kunt geven die geen moeder worden of vrouw zijn;
- Is er een vragenlijst voor de intake of voor de zorgevaluatie? Gebruik dan een formulier met neutraal taalgebruik voor zwangere personen die geen moeder worden of vrouw zijn.
- Misschien ben je gewend om altijd over vrouwen en moeders te praten. Oefen in het gebruik van neutrale termen zoals de zwangere, de client, zwangere persoon, zwangere mensen en ouder. Wanneer je informatie geeft of vragen beantwoord praat dan niet over vrouwen die zwanger zijn of “bij andere zwangere vrouwen zie ik vaak …”. Gebruik hier neutrale taal zoals zwangere personen en “bij andere zwangeren zie ik vaak…”.
Naast taal is het ook belangrijk dat de manier waarop je zwangere trans personen behandeld en benaderd sensitief is. Natuurlijk is elk trans persoon anders. Niet alle punten die ik benoem gelden voor iedereen en ik realiseer mij dat ik niet per se volledig ben of recht doe aan alle verschillende voorkeuren van mensen. Wel is het goed om hier actief naar te vragen en rekening te houden met iemands voorkeuren.
Gendersensitieve attitude in de geboortezorg
- Leg goed en duidelijk uit wat de bedoeling van de afspraak is. Bijvoorbeeld; vindt er lichamelijk onderzoek plaats of wil je een inwendige echo of inwendig onderzoek doen?
- Sommige trans mensen hebben een bepaalde mate van lichamelijke dysforie rond hun geslachtsdelen en vinden het bijvoorbeeld moeilijk naakt gezien te worden door iemand anders. Geef hen de ruimte om rustig aan te doen;
- Sommige trans personen vinden een echo via de buik prima maar willen geen inwendige echo. Hou hier rekening mee en vraag naar de voorkeur. Mocht er toch een inwendige echo nodig zijn en de trans persoon gaat hiermee akkoord, neem dan alle tijd, leg uit wat je gaat doen en geef de persoon alle controle om te stoppen of even te pauzeren;
- Doe geen aannames over hoe iemands lijf er uit ziet. Iedereen heeft een ander lijf. Sommige trans personen hebben één of verschillende operaties gehad;
- Bespreek en vraag welke woorden de trans persoon gebruikt om diens lichaam te omschrijven. Voor sommige trans personen is vagina bijvoorbeeld een onprettig woord. Gebruik de woorden die de trans persoon zelf gebruikt en zorg dat dit duidelijk vermeld staat in het dossier;
- Benoem lichaamsdelen niet als vrouwelijk. Zeg dus bijvoorbeeld niet dingen als: vrouwelijke anatomie, vrouwelijk geslachtsdeel. Wat jij vrouwelijk vindt is voor een trans persoon niet per se vrouwelijk.
Woordenlijst met uitleg:
Aseksueel
Iemand die geen of heel weinig seksuele aantrekking ervaart. Aseksuele mensen kunnen wel romantische aantrekking naar anderen ervaren.
Biseksueel
Een algemene term voor de seksuele oriëntatie gericht op meer dan één sekse of gender.
Cisgender persoon
Term voor een persoon die zich kan identificeren met het geslacht dat bij de geboorte geregistreerd is.
Gender
De term gender verwijst naar de manier waarop iemand invulling geeft aan diens identiteit op een spectrum van mannelijk- en vrouwelijkheid. In het kort betekent dit dat het een combinatie is van lichamelijke (geslachts)kenmerken, de mate waarin iemand zich mannelijk, vrouwelijk, of non-binair voelt, en hoe deze persoon dat uit, bijvoorbeeld door middel van kleding.
Geslacht/Sekse
Aan de hand van lichamelijke geslachtskenmerken wordt bij de geboorte het geslacht/de sekse ‘man’, ‘vrouw’ of iets anders (bijvoorbeeld intersekse) toegekend en geregistreerd.
Heteronormatief
De (meestal onbewuste) overtuiging dat iedereen heteroseksueel en cisgender is. Deze verwachting wordt vaak gezien als de enige mogelijkheid, waardoor mensen die niet aan deze verwachting voldoen tegen allerlei zaken aanlopen. Zo moeten ze vaak uit de kast komen en zijn veel publieke ruimtes ingericht op cisgender personen (denk aan toiletten en kleedkamers).
Heteroseksueel
Term voor de seksuele oriëntatie van mannen en vrouwen gericht op partners van het andere geslacht/sekse/gender.
Homoseksueel
Term voor de seksuele oriëntatie van mannen en vrouwen gericht op partners van hetzelfde geslacht/sekse/gender. Soms slaat deze term alleen op mannen.
Intersekse persoon
De term intersekse verwijst naar de ervaringen van mensen die geboren zijn met een lichaam dat niet voldoet aan de normatieve definitie van man of vrouw zoals de maatschappij die hanteert.
Lesbisch
Term voor een vrouw van wie de seksuele oriëntatie gericht is op partners van hetzelfde geslacht/sekse/gender.
LHBTI / LGHBTQ+
Parapluterm voor lesbische vrouwen, homoseksuele mannen, biseksuelen, transgender personen, non-binaire, queer, en intersekse personen. Vaak wordt gesproken over LHBTI als een verzamelbegrip.
Non-binair persoon
Iemand die zich niet (geheel) identificeert met het gender dat aangewezen is bij de geboorte en die geen man of vrouw is. Non-binair is een parapluterm waar verschillende genderidentiteiten onder vallen. Voorbeelden zijn mensen die zowel man als vrouw zijn, wisselend man en vrouw zijn, of geen vrouw of man zijn maar buiten de hokjes man en vrouw vallen.
Panseksueel
Term voor een persoon die zich aangetrokken voelt tot mensen van alle geslachten en genders. Ook wel omniseksueel genoemd.
Trans persoon
Iemand die zich niet identificeert met het gender dat bij de geboorte werd aangewezen.
Trans man
Iemand die bij de geboorte werd gelabeld als meisje maar die zich identificeert als jongen of man.
Trans vrouw
Iemand die bij de geboorte werd gelabeld als jongen maar die zich identificeert als meisje of vrouw.
credits titelafbeelding: Noëmie Willemen
One comment on “Blog – De geboortezorg inclusief!”